۱. مقدمه
سیستم سوخترسانی یکی از مهمترین بخشهای خودرو است که وظیفه تأمین سوخت مورد نیاز موتور را بر عهده دارد. عملکرد صحیح این سیستم، نقش مستقیم در توان، مصرف سوخت و آلایندگی خودرو دارد.
در خودروهای بنزینی، سیستم سوخترسان باید سوخت را با نسبت دقیق و در زمان مناسب به محفظه احتراق برساند تا موتور بتواند به بهترین شکل کار کند.
۲. اجزای اصلی سیستم سوخترسان خودروهای بنزینی
سیستم سوخترسان از بخشها و قطعات مختلفی تشکیل شده است که هر کدام وظیفه خاصی دارند:
-
باك سوخت (Fuel Tank):
محل ذخیرهسازی بنزین. معمولاً از فولاد یا مواد پلیمری مقاوم ساخته میشود و دارای درپوش ایمن و سیستم تهویه است. -
پمپ سوخت (Fuel Pump):
وظیفه انتقال سوخت از باك به موتور را بر عهده دارد. این پمپ میتواند مکانیکی (در خودروهای قدیمی) یا برقی (در خودروهای مدرن) باشد. -
صافی یا فیلتر سوخت (Fuel Filter):
ذرات معلق و ناخالصیها را از بنزین جدا میکند تا به سیستم انژکتور یا کاربراتور آسیبی نرسد. -
لولهها و شیلنگهای سوخت:
مسیر انتقال سوخت از باك به موتور را فراهم میکنند و باید در برابر فشار و خوردگی مقاوم باشند. -
انژکتورها یا کاربراتور:
بسته به نوع سیستم سوخترسان، سوخت توسط انژکتور یا کاربراتور به هوای ورودی مخلوط و به موتور ارسال میشود. -
ریل سوخت (Fuel Rail):
در سیستم انژکتوری، این قطعه سوخت را با فشار مناسب بین انژکتورها توزیع میکند. -
رگلاتور فشار سوخت (Fuel Pressure Regulator):
فشار سوخت را در محدوده مشخصی ثابت نگه میدارد تا پاشش دقیق انجام شود.
۳. انواع سیستمهای سوخترسان بنزینی
سیستمهای سوخترسانی بنزینی در طول زمان تکامل یافتهاند و میتوان آنها را به سه دسته اصلی تقسیم کرد:
۳-۱. سیستم کاربراتوری (Carburetor System)
-
در این سیستم، سوخت و هوا در کاربراتور مخلوط شده و سپس وارد منیفولد ورودی میشوند.
-
مزایا:
-
ساخت ساده و هزینه کم.
-
تعمیرات نسبتاً آسان.
-
-
معایب:
-
دقت پایین در تنظیم نسبت هوا به سوخت.
-
مصرف بیشتر و آلایندگی بالاتر.
-
۳-۲. سیستم تزریق تکنقطهای (TBI – Throttle Body Injection)
-
تنها یک یا دو انژکتور سوخت را درون دریچه گاز میپاشند.
-
این روش ترکیبی از مزایای کاربراتور و انژکتور چندنقطهای است.
۳-۳. سیستم تزریق چندنقطهای (MPI – Multi Point Injection)
-
هر سیلندر یک انژکتور اختصاصی دارد که سوخت را در نزدیکی سوپاپ ورودی میپاشد.
-
مزایا:
-
دقت بالاتر در مخلوطسازی.
-
بهبود عملکرد و کاهش مصرف سوخت.
-
۳-۴. سیستم تزریق مستقیم بنزین (GDI – Gasoline Direct Injection)
-
سوخت مستقیماً داخل سیلندر تزریق میشود.
-
مزایا:
-
افزایش توان و بازدهی حرارتی.
-
کاهش مصرف سوخت.
-
-
معایب:
-
نیاز به فشار سوخت بالا.
-
پیچیدگی بیشتر و هزینه نگهداری بالاتر.
-
۴. نحوه عملکرد سیستم سوخترسان بنزینی
عملکرد سیستم سوخترسان را میتوان در چند مرحله اصلی خلاصه کرد:
۴-۱. ذخیرهسازی و انتقال سوخت
-
بنزین در باك ذخیره میشود.
-
پمپ سوخت (مکانیکی یا برقی) سوخت را از باك مکش کرده و به سمت موتور میفرستد.
۴-۲. تصفیه سوخت
-
قبل از رسیدن به موتور، سوخت از فیلتر عبور کرده تا ذرات معلق و آلودگیها جدا شوند.
-
این کار باعث افزایش عمر انژکتورها و جلوگیری از اختلال در عملکرد موتور میشود.
۴-۳. تنظیم فشار سوخت
-
رگلاتور فشار سوخت، فشار را در حد مشخص و ثابت نگه میدارد تا پاشش دقیق و یکنواخت انجام شود.
۴-۴. پاشش و مخلوطسازی سوخت
-
بسته به نوع سیستم (کاربراتور، TBI، MPI یا GDI)، سوخت با هوا مخلوط و وارد سیلندر یا مانیفولد ورودی میشود.
-
در سیستمهای مدرن، این فرآیند با کنترل ECU و بر اساس دادههای سنسورهای مختلف انجام میگیرد.
۴-۵. احتراق
-
مخلوط هوا و سوخت در سیلندر توسط شمع محترق شده و انرژی مکانیکی تولید میشود.
-
-
۵. اجزای سیستم سوخترسان انژکتوری و نقش هر کدام
۵-۱. باك سوخت (Fuel Tank)
-
محل ذخیرهسازی بنزین، ساختهشده از فولاد ضدزنگ یا مواد پلیمری مقاوم.
-
دارای سیستم تهویه برای جلوگیری از ایجاد فشار یا خلأ.
۵-۲. پمپ سوخت (Fuel Pump)
-
نوع مکانیکی: روی موتور نصب شده و با نیروی میلبادامک کار میکند (خودروهای قدیمی).
-
نوع برقی: داخل باك نصب شده و با جریان برق کار میکند (خودروهای مدرن).
۵-۳. فیلتر سوخت (Fuel Filter)
-
ذرات معلق و ناخالصیها را قبل از رسیدن سوخت به انژکتورها حذف میکند.
-
معمولاً باید در بازههای زمانی معین تعویض شود.
۵-۴. لولهها و شیلنگهای سوخت
-
مسیر انتقال سوخت از باك به موتور را فراهم میکنند.
-
باید در برابر فشار، حرارت و خوردگی مقاوم باشند.
۵-۵. ریل سوخت (Fuel Rail)
-
لولهای فلزی یا آلومینیومی که سوخت را با فشار مشخص بین انژکتورها توزیع میکند.
۵-۶. انژکتورها (Injectors)
-
سوخت را بهصورت پودر شده در مسیر هوا یا مستقیماً به داخل سیلندر تزریق میکنند.
-
کنترل آنها توسط ECU انجام میشود.
۵-۷. رگلاتور فشار سوخت (Fuel Pressure Regulator)
-
فشار سوخت را در محدوده مورد نیاز ثابت نگه میدارد.
۵-۸. ECU (Engine Control Unit)
-
مغز سیستم که بر اساس اطلاعات سنسورهای مختلف، میزان و زمان پاشش سوخت را کنترل میکند.
۶. سیستم سوخترسان گازسوز و مقایسه با بنزینی
۶-۱. اجزای اصلی سیستم گازسوز
-
مخزن گاز:
-
محل ذخیرهسازی گاز فشرده (CNG) یا مایع (LPG).
-
مجهز به شیر ایمنی و سوپاپ یکطرفه.
-
-
شیر برقی گاز:
-
جریان گاز را به موتور کنترل میکند.
-
هنگام خاموشبودن موتور مسیر گاز را قطع میکند.
-
-
کاهنده فشار (Regulator):
-
فشار بالای گاز را به فشار مناسب برای مصرف موتور کاهش میدهد.
-
-
میکسکن یا انژکتور گاز:
-
گاز را با هوای ورودی مخلوط یا مستقیماً تزریق میکند.
-
-
ECU یا واحد کنترل گاز:
-
زمان و میزان پاشش گاز را کنترل میکند (در سیستمهای انژکتوری گاز).
-
۶-۲. مقایسه سیستم بنزینی و گازسوز
| ویژگی | بنزینی | گازسوز |
|---|---|---|
| نوع سوخت | بنزین مایع | CNG فشرده یا LPG مایع |
| بازده انرژی | بالاتر | کمی پایینتر |
| آلایندگی | بیشتر | کمتر |
| هزینه سوخت | بالاتر | کمتر |
| شتاب و توان | بیشتر | کمتر (در بیشتر خودروها) |
| فضای اشغالشده | معمولی | بیشتر به دلیل مخزن گاز |
| هزینه نصب و نگهداری | کمتر | بیشتر در صورت دوگانهسوز کردن |
۷. نکات نگهداری سیستم سوخترسان
۷-۱. نگهداری سیستم بنزینی
-
تعویض بهموقع فیلتر سوخت برای جلوگیری از گرفتگی انژکتورها.
-
بررسی منظم شیلنگها و اتصالات از نظر نشتی یا ترکخوردگی.
-
استفاده از سوخت با کیفیت و اجتناب از سوختهای آلوده.
-
سرویس دورهای انژکتورها برای اطمینان از پاشش صحیح سوخت.
-
کنترل عملکرد پمپ سوخت و فشار آن طبق دستورالعمل سازنده.
۷-۲. نگهداری سیستم گازسوز
-
بازرسی دورهای مخزن گاز طبق استانداردهای ایمنی.
-
بررسی و سرویس شیر برقی و رگلاتور برای جلوگیری از نشتی.
-
استفاده از تعمیرکار مجاز و متخصص برای سرویس سیستم.
-
جلوگیری از ضربه یا آسیب فیزیکی به مخزن گاز.
۷-۳. نکات مشترک
-
رعایت برنامه سرویس دورهای خودرو.
-
توجه به علائم غیرعادی مانند بوی سوخت، کاهش توان یا افزایش مصرف.
-
در صورت مشاهده هرگونه نشتی، بلافاصله سیستم را بررسی و تعمیر کنید.
۸. نتیجهگیری
سیستم سوخترسان، چه بنزینی و چه گازسوز، نقش حیاتی در عملکرد خودرو دارد. با شناخت ساختار، اجزا و روشهای نگهداری، میتوان عمر این سیستم را افزایش داد و از بروز مشکلات جدی جلوگیری کرد. انتخاب نوع سوخت نیز باید بر اساس نیاز، هزینه و شرایط استفاده انجام گیرد.
عالی
و بی نظیر و آموزنده ♥️♥️♥️♥️🤩🤩🤩