نام: مهدی محمدزاده
مقدمه
سیستم تعلیق و فرمان خودرو وظیفه ایجاد تعادل، راحتی و کنترل دقیق خودرو را بر عهده دارد. این سیستم ترکیبی از اجزای مکانیکی، هیدرولیکی و الکتریکی است که باعث کاهش ضربات ناشی از ناهمواری جاده و هدایت خودرو میشود.
در این جزوه به صورت جامع به تشریح ساختار، عملکرد، اصول طراحی، نحوه اندازهگیری و نگهداری زوایای چرخ، و همچنین عیبیابی و نکات عملی پرداخته شده است تا درک عمیقی از سیستم تعلیق و فرمان به دست آید.
بخش ۱: اجزای اصلی سیستم تعلیق
تعلیق خودرو از مجموعهای از اعضا تشکیل میشود که با هم کار میکنند تا راکد بودن چرخها حفظ شده، تکانهای ناشی از ناهمواریهای جاده را جذب نمایند و پایداری در دستها و عبور از پیچها را فراهم کنند.
1. فنرها (Springs)
وظیفه: جذب تکانها و جلوگیری از انتقال کامل ضربههای سطح ناهموار به شاسی خودرو.
فنرها با تغییر شکل الاستیک انرژی ضربه را جذب و دوباره به حرکت تبدیل میکنند.
انواع فنرها:
-
فنرهای پیچی (Coil Springs): رایجترین نوع در اکثر خودروها.
-
فنرهای برگ (Leaf Springs): معمول در خودروهای سنگین و برخی خودروهای قدیمی.
-
فنرهای تخت (Torsion Bars): با پیچش محور میانی کار میکنند و فضای کمتری اشغال میکنند.
-
فنرهای پلیمری یا نیمهفنرهای مدرن: در برخی خودروهای سبک و هیبریدی برای کاهش وزن به کار میروند.
تنظیمات مهم:
-
مقدار سختی فنرها با آج یا شاخههای مختلف قابل تنظیم است و روی کشش و نرمی رانندگی تأثیر دارد.
-
رفتار فنر باید با سایر اجزای تعلیق همراستا باشد تا پایداری زاویه چرخ و تعادل خودرو حفظ شود.
2. کمکفنرها (Shock Absorbers)
وظیفه: کاهش نوسانات فنر و تضمین تماس دائمی چرخ با سطح جاده؛ تبدیل انرژی پتانسیل ناشی از فنر به گرما و کاهش ارتعاشات.
اصول کار: اجرای یک سیلندر با سیستم پرهها یا دیافراگم که روغن را از طریق منافذ باریک هدایت میکند تا حرکت غیرخطی فنر کنترل شود.
انواع کمکفنر:
-
هیدرولیک (Hydraulic)
-
گازی (Gas-charged)
-
تکلولهای یا دو لولهای (Mono-tube / Twin-tube)
عملکرد کلیدی:
-
کنترل سریع پاسخ سیستم به ضربهها
-
حفظ تماس چرخ با سطح جاده
-
کاهش انتقال ارتعاشات به کابین
3. میل تعادل (Sway Bar / Stabilizer Bar)
وظیفه: کاهش حرکات عرضی خودرو در حین چرخش، جلوگیری از رول بیش از حد بدنه.
عملکرد: تفاوت حرکت فنرهای چپ و راست باعث پیچش میل تعادل میشود و بارهای عمودی به طرف داخل پیچ وارد میگردد.
مزایا: پایداری بهتر، کاهش رول بدنه، رفتار خطیتر در پیچها
معایب: ممکن است ضربههای ناهموار داخلی را به کابین منتقل کند یا با کمکفنرها هماهنگی نداشته باشد.
4. بازوها و مفصلها (Control Arms / Linkages)
وظیفه: نگه داشتن موقعیت چرخ نسبت به بدنه و فراهم کردن حرکت عمودی یا افقی با محدودیت مشخص.
انواع:
-
بازوهای کنترل بالا و پایین (Upper and Lower Control Arms)
-
بازوهای غیرسانتی یا چندگانه برای کنترل دقیق محور چرخ
نقش در هندسه زاویه چرخ: تعیینکننده نقاط اتصال و دوره حرکت چرخ و حفظ زوایای مثبت یا منفی
سیستمهای اتصال و تنظیمات کمکی:
-
مفصلهای گردان (Ball Joints)
-
بوشها (Bushings)
-
تنظیم ارتفاع خودرو (Ride Height Adjustment)
بخش ۲: سیستم فرمان
1. فرمان دنده شانهای (Rack and Pinion)
تعریف: با چرخش دسته فرمان، چرخدنده (Pinion) با میله دنداندار (Rack) درگیر شده و حرکت چرخشی را به حرکت خطی تبدیل میکند.
مزایا: وزن سبک، پاسخ سریع، طراحی مناسب
معایب: نیاز به نگهداری و روانکاری مناسب، حساس به اصطکاک داخلی
2. فرمان هیدرولیک (Hydraulic Steering)
تعریف: با پمپ هیدرولیک و مایع فرمان، نیروی لازم برای چرخاندن فرمان کاهش مییابد.
مزایا: کاهش نیروی لازم در سرعت پایین، افزایش بازدهی و پاسخگویی
معایب: نیاز به مایع هیدرولیک، احتمال نشتی
3. فرمان برقی (Electric Power Steering – EPS)
تعریف: با کمک موتور الکتریکی و کنترل الکتریکی، نیروی لازم برای چرخاندن فرمان کاهش مییابد.
مزایا: صرفهجویی در سوخت، قابلیتهای پیچیده کنترل الکترونیکی، بازخورد بهتر به راننده
معایب: نیاز به برق پایدار، هزینه تعمیر بالاتر
بخش ۳: زوایای چرخ
1. زاویه کمبر (Camber Angle)
تعریف: میزان انحراف عمودی چرخ نسبت به سطح جاده
-
کمبر مثبت: بالای چرخ به بیرون
-
کمبر منفی: بالای چرخ به داخل
تأثیر: بهبود تماس تایر با سطح جاده، پایداری در پیچها
2. زاویه کستر (Caster Angle)
تعریف: زاویه محور فرمان نسبت به خط عمود بر زمین
نقشها:
-
برگشتپذیری فرمان
-
پایداری در حرکت مستقیم
3. تویین و تو اوت (Toe-in / Toe-out)
تعریف: تفاوت فاصله جلوی چرخها با عقب آنها
-
Toe-in: جلوی چرخها به سمت هم
-
Toe-out: جلوی چرخها از هم فاصله دارند
تأثیر: پایداری در حرکت مستقیم، فرمانپذیری در پیچها
بخش ۴: عیبیابی سریع
مشکلات رایج:
-
کشیده شدن خودرو به یک سمت: اختلاف Toe، فشار باد نامتوازن، نقص کمکفنر
-
لرزش فرمان در سرعت بالا: عدم بالانس چرخ، زاویه کمبر نامناسب
-
صدا در ناهمواریها: بوشهای فرسوده، پیچ و مهره شل
-
پاسخ غیرخطی فرمان: کمبود یا بیشبود کمک EPS یا هیدرولیک
روشهای تشخیصی:
-
بازرسی بصری، کنترل فشار باد تایر، تست بالانس چرخ، تست فاصلههای چرخ، بررسی سیستم فرمان
بخش ۵: توصیههای نگهداری
-
تست زوایای چرخ هر ۲۰,۰۰۰ تا ۳۰,۰۰۰ کیلومتر
-
تعویض کمکفنرهای فرسوده
-
کنترل فشار باد تایر
-
بررسی بازوهای کنترل و مفاصل، تعویض بوشها و رابطهای معیوب
-
نگهداری سیستم فرمان و میل تعادل
-
بهروزرسانی سیستمهای کنترل پایداری و ایمنی
بخش ۶: طراحی و انتخاب قطعات
پارامترهای کلیدی: وزن خودرو، سطح تماس تایر، قیمت و وزن اجزا، سازگاری با ترمز و سیستمهای ایمنی
نکات عملی:
-
تعادل بین Camber منفی و Toe مستقیم برای پایداری و فرمانپذیری
-
طراحی مناسب برای خودروهای سنگین یا با بارگذاری مختلف
-
استفاده از EPS با گزینههای مختلف برای سبک رانندگی
بخش ۷: نکات عملی برای تعمیرگاه و تیم فنی
-
نگهداری منظم و برنامهریزی بازدیدهای دورهای
-
استفاده از ابزار دقیق برای اندازهگیری زوایای چرخ
-
رعایت ایمنی کارگاه
-
ثبت مستندات و گزارشها
-
آموزش تیم فنی با دورههای آموزشی منظم
بخش ۸: جداول کارگاهی (نمونه)
-
جدول اندازهگیری Camber, Caster, Toe برای سه محور خودرو
-
لیست قطعات تعویض شده با تاریخ و کیلومتراژ
-
چکلیست نگهداری ماهانه و فصلی
پایان جزوه
این جزوه با هدف ارائه یک منبع جامع در زمینه تعلیق، فرمان و زوایای چرخ تهیه شده است تا به عنوان راهنمای فنی برای کارشناسان، تکنسینها، مهندسان طراحی خودرو و علاقهمندان به کار با خودروها مورد استفاده قرار گیرد. مطالعه دقیق و ترکیب دانش تئوریک با تجربه عملی برای حفظ ایمنی و کارایی خودرو ضروری است.
کاربردی
تاثیر گذار
بسیار عالی بودن ♥️
خیلی تاثیر گذار بود
منون بهترین
خیلی مفید و متفکرانه♥️♥️♥️
عالی بود مرسی ♥️