جزوه مهندسی سیستم ترمز، ABS و سیستمهای پایداری خودرو + روغن ترمز

۱. مقدمه و اهمیت سیستم ترمز (ویرایش‌شده)

سیستم ترمز یکی از حیاتی‌ترین و مهم‌ترین بخش‌های ایمنی در هر وسیله نقلیه موتوری است. وظیفه اصلی این سیستم، کاهش سرعت یا توقف کامل خودرو در کوتاه‌ترین مسافت ممکن و با حداکثر پایداری است.

در دنیای پرشتاب امروزی، که سرعت متوسط خودروها افزایش یافته و تراکم ترافیک بیشتر شده است، اهمیت یک سیستم ترمز کارآمد و قابل اعتماد دوچندان می‌شود.

چرا سیستم ترمز تا این اندازه مهم است؟

1. ایمنی: مهم‌ترین عامل، حفظ جان سرنشینان و سایر افراد حاضر در مسیر است. یک سیستم ترمز ضعیف یا معیوب می‌تواند منجر به حوادث جبران‌ناپذیر شود.

2. کنترل: توانایی تنظیم دقیق سرعت و توقف خودرو در شرایط مختلف جاده‌ای (مانند سطوح لغزنده، سرازیری‌ها یا پیچ‌ها) باعث افزایش اعتماد راننده و کنترل بهتر خودرو می‌شود.

3. عملکرد: در شرایط اضطراری، توانایی توقف سریع خودرو می‌تواند تفاوت بین یک موقعیت خطرناک و یک رانندگی ایمن را رقم بزند.

4. راحتی رانندگی: یک سیستم ترمز خوب، علاوه بر ایمنی، به تجربه رانندگی نرم‌تر و لذت‌بخش‌تر کمک می‌کند.

در این جزوه، به بررسی جامع سیستم‌های ترمز، از اصول اولیه و انواع آن گرفته تا فناوری‌های پیشرفته مانند ABS و سیستم‌های پایداری، همچنین نکات نگهداری و انواع روغن ترمز پرداخته خواهد شد.

---

۲. انواع سیستم‌های ترمز (ویرایش‌شده)

سیستم‌های ترمز در خودروها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

• ترمز کاسه‌ای (درامی)

• ترمز دیسکی

امروزه در اکثر خودروهای مدرن، ترمز دیسکی به دلیل مزایای بیشتر، در چرخ‌های جلو و گاهی در هر چهار چرخ استفاده می‌شود.

---

۲-۱. ترمز کاسه‌ای (درامی)

ترمز کاسه‌ای که به آن “ترمز بشکه‌ای” نیز گفته می‌شود، یکی از قدیمی‌ترین و ساده‌ترین انواع سیستم ترمز است.

اجزای اصلی:

• کاسه ترمز (Brake Drum): قطعه‌ای استوانه‌ای شکل که به توپی چرخ متصل است.

• کفشک ترمز (Brake Shoes): دو نیم‌دایره فلزی پوشیده شده با لنت ترمز که داخل کاسه ترمز قرار می‌گیرند.

• سیلندر چرخ (Wheel Cylinder): سیلندر هیدرولیکی کوچکی که با فشار روغن ترمز، پیستون‌های آن به بیرون رانده شده و کفشک‌ها را به دیواره داخلی کاسه فشار می‌دهد.

• فنرهای برگشت: فنرهایی که کفشک‌ها را به حالت اولیه برمی‌گردانند.

نحوه عملکرد:
با فشار پدال ترمز، فشار روغن ترمز از طریق لوله‌ها به سیلندر چرخ منتقل می‌شود. پیستون‌های سیلندر چرخ، کفشک‌ها را به سمت بیرون و به دیواره داخلی کاسه فشار می‌دهند. اصطکاک بین لنت و سطح داخلی کاسه باعث کاهش سرعت و در نهایت توقف خودرو می‌شود.

مزایا:

• ساختار ساده و هزینه تولید پایین.

• عملکرد مناسب در خودروهای سبک و با سرعت کم.

معایب:

• پدیده وارنیش (Fading): در اثر گرمای زیاد ناشی از ترمزگیری مکرر، ضریب اصطکاک کاهش یافته و قدرت ترمزگیری کم می‌شود.

• حساسیت به آلودگی: تجمع آب، گل و گرد و غبار داخل کاسه، عملکرد ترمز را مختل می‌کند.

• انتقال حرارت ضعیف: حرارت ایجادشده به‌خوبی دفع نمی‌شود.

کاربرد: امروزه بیشتر در چرخ‌های عقب خودروهای اقتصادی، موتورسیکلت‌ها، دوچرخه‌ها و سیستم ترمز دستی استفاده می‌شود.

۲-۲. ترمز دیسکی (Disc Brakes)

ترمز دیسکی یک سیستم ترمز مدرن و کارآمد است که در اکثر خودروهای امروزی استفاده می‌شود.

اجزای اصلی:

• دیسک ترمز (Brake Disc / Rotor): یک صفحه فلزی چرخان متصل به توپی چرخ، معمولاً از جنس چدن یا آلیاژ آلومینیوم. نوع خنک‌شونده (Ventilated Discs) دارای شیارهایی برای تبادل بهتر حرارت است.

• کالیپر ترمز (Brake Caliper): قطعه‌ای که دیسک را در بر می‌گیرد و شامل پیستون‌ها و لنت‌ها است.

• لنت ترمز (Brake Pads): قطعات اصطکاکی که توسط پیستون‌های کالیپر به دو طرف دیسک فشار داده می‌شوند.

• سیلندر اصلی (Master Cylinder): قطعه‌ای که با فشار پدال، روغن ترمز را وارد سیستم می‌کند.

• بوستر ترمز (Brake Booster): برای تقویت نیروی پدال ترمز.

• لوله‌ها و شیلنگ‌های ترمز (Brake Lines): مسیر انتقال فشار روغن ترمز.

نحوه عملکرد:
با فشردن پدال ترمز، سیلندر اصلی فشار هیدرولیکی را ایجاد کرده و از طریق لوله‌ها به کالیپر منتقل می‌کند. پیستون‌های کالیپر، لنت‌ها را به دیسک فشار می‌دهند. اصطکاک ایجادشده بین لنت‌ها و دیسک، سرعت چرخش را کاهش داده و باعث توقف خودرو می‌شود.

مزایا:

• خنک‌شوندگی بهتر: دیسک‌ها در معرض هوا هستند و گرما را سریع‌تر دفع می‌کنند، که باعث کاهش پدیده وارنیش می‌شود.

• عملکرد مناسب در شرایط مرطوب: آب و گردوغبار به‌راحتی از سطح دیسک پاک می‌شوند.

• نیروی ترمز بیشتر با فشار کمتر پدال.

• عملکرد پایدار در دماهای بالا.

• قابلیت استفاده بهتر با سیستم‌های پیشرفته مثل ABS و ESP.

معایب:

• هزینه تولید بالاتر نسبت به ترمز کاسه‌ای.

• حساسیت بیشتر به گرد و غبار (اگرچه کمتر از ترمز کاسه‌ای).

کاربرد: در چرخ‌های جلو و عقب اکثر خودروهای سواری، شاسی‌بلندها و خودروهای تجاری سبک.

۳. بوستر ترمز (Brake Booster)

بوستر ترمز یا تقویت‌کننده ترمز یکی از اجزای مهم سیستم ترمز هیدرولیکی مدرن است که وظیفه آن افزایش نیروی واردشده توسط راننده به پدال ترمز است. بدون وجود بوستر، ترمزگیری سریع نیاز به نیروی زیادی داشت که برای بیشتر رانندگان دشوار بود.

---

۳-۱. نقش و عملکرد بوستر خلائی و هیدرولیکی

بوسترها با استفاده از یک منبع انرژی خارجی (خلاء موتور یا فشار هیدرولیک) نیروی راننده را تقویت می‌کنند.

الف) بوستر خلائی (Vacuum Brake Booster)

رایج‌ترین نوع بوستر در خودروهای بنزینی که از خلاء منیفولد هوای موتور برای تقویت نیروی ترمز استفاده می‌کند.

اجزای اصلی بوستر خلائی:

• محفظه (Housing): معمولاً دو قسمتی است که یک دیافراگم بزرگ در وسط آن قرار دارد.

• دیافراگم (Diaphragm): غشای انعطاف‌پذیر که محفظه را به دو بخش تقسیم می‌کند.

• سوپاپ کنترل (Control Valve): جریان خلاء و فشار جو را بین دو سمت دیافراگم کنترل می‌کند و به پدال ترمز متصل است.

• پیستون بوستر (Booster Piston): با حرکت دیافراگم، فشار روغن در سیلندر اصلی را افزایش می‌دهد.

• خط خلاء (Vacuum Line): لوله‌ای که بوستر را به منیفولد موتور وصل می‌کند.

• شیر یک‌طرفه (Check Valve): اجازه ورود خلاء به بوستر را می‌دهد ولی از خروج آن جلوگیری می‌کند.

نحوه عملکرد:

1. حالت عادی: موتور روشن است و خلاء وارد محفظه پشتی بوستر می‌شود، در حالی که محفظه جلویی به فشار جو متصل است. دیافراگم در حالت خنثی است.

2. ترمزگیری: راننده پدال را فشار می‌دهد، سوپاپ کنترل محفظه جلویی را به فشار جو وصل می‌کند، اختلاف فشار ایجاد شده باعث حرکت دیافراگم و پیستون به سمت جلو شده و نیروی ترمز تقویت می‌شود.

3. بازگشت پدال: با رها شدن پدال، هر دو سمت دیافراگم دوباره به خلاء متصل شده و سیستم به حالت اولیه برمی‌گردد.

نکته: در خودروهای دیزلی که منیفولد آن‌ها خلاء ایجاد نمی‌کند، از پمپ خلاء جداگانه استفاده می‌شود.

---

ب) بوستر هیدرولیکی (Hydraulic Brake Booster)

از فشار روغن سیستم فرمان هیدرولیک برای تقویت ترمز استفاده می‌کند و بیشتر در خودروهایی با سیستم‌های هیدرولیکی یکپارچه دیده می‌شود.

نحوه عملکرد:
فشار روغن از پمپ هیدرولیک فرمان به واحد تقویت‌کننده وارد می‌شود و با فعال شدن شیر کنترل هنگام فشردن پدال، نیروی ترمز افزایش می‌یابد.

---

۳-۲. اهمیت بوستر ترمز

• کاهش خستگی راننده: نیروی لازم برای فشار دادن پدال کاهش می‌یابد.

• افزایش قدرت ترمزگیری: امکان ایجاد نیروی ترمز بیشتر و کاهش مسافت توقف.

• قابلیت اطمینان: حتی در صورت از کار افتادن منبع تقویت (مثلاً خاموش شدن موتور)، سیستم به‌صورت دستی کار می‌کند، هرچند نیاز به نیروی بیشتری دارد.

• هماهنگی با سیستم‌های پیشرفته: بوستر شرایط لازم برای عملکرد بهتر ABS و ESP را فراهم می‌کند.

---

۳-۳. علائم خرابی بوستر ترمز

• سفت شدن غیرعادی پدال ترمز.

• صدای هیس (نشت هوا) از اطراف بوستر.

• کاهش ناگهانی قدرت ترمزگیری.

• عدم تغییر موقعیت پدال هنگام روشن شدن موتور (در بوستر سالم، پدال کمی پایین می‌رود).

۴. ترمز ABS (ضد قفل)

ABS مخفف Anti-lock Braking System است و یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌ها در حوزه ایمنی خودرو محسوب می‌شود. این سیستم از قفل شدن چرخ‌ها هنگام ترمزگیری شدید جلوگیری می‌کند.

---

۴-۱. تعریف و ضرورت

در ترمزگیری‌های ناگهانی، به‌ویژه در سطوح لغزنده، نیروی ترمز ممکن است بیش از نیروی چسبندگی تایر به جاده باشد. در این حالت، چرخ‌ها قفل شده و شروع به لغزیدن می‌کنند که باعث از دست رفتن فرمان‌پذیری و افزایش مسافت توقف می‌شود.

ضرورت استفاده از ABS:

• حفظ فرمان‌پذیری: تا زمانی که چرخ‌ها می‌چرخند، راننده می‌تواند با فرمان مسیر خودرو را تغییر دهد.

• کاهش مسافت توقف: در اغلب شرایط جاده‌ای (به‌جز سطوح بسیار لغزنده مانند شن یا برف عمیق) مسافت توقف کاهش می‌یابد.

• افزایش پایداری: جلوگیری از انحراف یا چرخش ناخواسته خودرو.

• کاهش سایش نامتعارف تایر: توزیع بهتر نیرو روی سطح تماس تایر.

---

۴-۲. اجزای اصلی سیستم ABS

• سنسور سرعت چرخ (Wheel Speed Sensor): در هر چرخ نصب شده و سرعت چرخش آن را اندازه‌گیری می‌کند.

• واحد کنترل الکترونیکی (ECU): داده‌های سنسورها را پردازش کرده و در صورت خطر قفل شدن چرخ، دستور لازم را صادر می‌کند.

• واحد هیدرولیک (Hydraulic Control Unit – HCU): شامل سوپاپ‌های برقی (Solenoid Valves) و پمپ برای تنظیم فشار روغن در هر مدار ترمز.

• سوپاپ‌ها: برای کاهش یا نگه‌داشتن فشار در مدار هر چرخ.

• پمپ: برای بازگرداندن فشار به مدار پس از کاهش آن.

• چراغ هشدار ABS: روی داشبورد، که در صورت وجود مشکل روشن می‌شود.

---

۴-۳. نحوه عملکرد ABS

1. ترمزگیری عادی: سیستم ABS غیرفعال است و ترمز مانند حالت معمول کار می‌کند.

2. تشخیص خطر قفل شدن: ECU با مقایسه سرعت چرخ‌ها متوجه کاهش ناگهانی سرعت یکی از چرخ‌ها می‌شود.

3. کاهش فشار: سوپاپ کاهش فشار باز شده و بخشی از روغن از مدار آن چرخ خارج می‌شود تا دوباره بچرخد.

4. نگه‌داشتن فشار: پس از شروع چرخش مجدد، فشار ثابت نگه داشته می‌شود.

5. افزایش فشار: با بسته شدن سوپاپ، پمپ فشار را دوباره افزایش می‌دهد.

این چرخه (کاهش، نگه‌داشتن، افزایش فشار) چندین بار در ثانیه تکرار می‌شود که باعث لرزش پدال و صدای تَق‌تَق طبیعی ABS می‌شود.

---

۴-۴. مزایا و معایب ABS

مزایا:

• حفظ کنترل خودرو هنگام ترمز شدید.

• کاهش مسافت توقف در بیشتر شرایط.

• افزایش پایداری و جلوگیری از سر خوردن.

• عدم نیاز به مهارت ویژه ترمزگیری پله‌ای.

معایب و محدودیت‌ها:

• افزایش پیچیدگی و هزینه تعمیر.

• در سطوح بسیار نرم (شن یا برف عمیق) ممکن است مسافت توقف کمی بیشتر شود.

• حساسیت به آلودگی و خرابی سنسورها.

• ایجاد لرزش پدال که ممکن است برای رانندگان بی‌تجربه نگران‌کننده باشد.

۵. سیستم‌های پایداری خودرو

علاوه بر ABS که بر ترمزگیری متمرکز است، سیستم‌های دیگری برای افزایش پایداری خودرو در شرایط رانندگی دشوار طراحی شده‌اند. این سیستم‌ها معمولاً از اجزای ABS استفاده می‌کنند و با کنترل ترمزها و موتور، پایداری خودرو را حفظ می‌کنند.

---

۵-۱. ESP (کنترل پایداری الکترونیکی)

ESP مخفف Electronic Stability Program است. این سیستم به راننده کمک می‌کند تا در شرایط بحرانی مانند پیچ‌های تند، تغییر مسیر ناگهانی یا جاده‌های لغزنده، کنترل خودرو را حفظ کند.

نحوه عملکرد:

• استفاده از سنسورهای مختلف برای تشخیص وضعیت خودرو (سرعت، زاویه فرمان، شتاب جانبی، نرخ انحراف).

• در صورت شناسایی خطر از دست دادن پایداری (بیش‌فرمانی یا کم‌فرمانی)، سیستم اقدامات اصلاحی انجام می‌دهد:

  • کاهش قدرت موتور برای کم کردن سرعت.

  • اعمال ترمز به صورت انتخابی روی چرخ‌های خاص برای ایجاد گشتاور اصلاحی.

مثال:

• بیش‌فرمانی (Oversteer): ترمز روی چرخ جلوی مخالف جهت پیچ اعمال می‌شود تا خودرو به مسیر برگردد.

• کم‌فرمانی (Understeer): ترمز روی چرخ عقب داخلی پیچ اعمال می‌شود تا شعاع گردش کاهش یابد.

اجزای ESP:

• سنسور سرعت چرخ (ABS)

• سنسور زاویه فرمان

• سنسور نرخ انحراف (Yaw Rate Sensor)

• سنسور شتاب جانبی

• ECU مشترک برای ABS و ESP

• واحد هیدرولیک با کنترل پیشرفته

اهمیت: ESP نقش مهمی در کاهش تصادفات ناشی از از دست دادن کنترل خودرو دارد.

---

۵-۲. TCS (سیستم کنترل کشش)

TCS مخفف Traction Control System است و وظیفه آن جلوگیری از هرزگردی چرخ‌ها هنگام شروع حرکت یا شتاب‌گیری است.

نحوه عملکرد:

• استفاده از سنسورهای سرعت چرخ برای تشخیص هرزگردی.

• در صورت تشخیص هرزگردی:

  • کاهش قدرت موتور از طریق ECU یا دریچه گاز برقی.

  • اعمال ترمز روی چرخ هرزگرد برای انتقال گشتاور به چرخ‌های با چسبندگی بیشتر.

اهمیت:

• شروع حرکت آسان‌تر در سطوح لغزنده.

• شتاب‌گیری ایمن‌تر.

• کاهش سایش تایر.

TCS معمولاً بخشی از مجموعه ABS و ESP است و از سخت‌افزار مشترک استفاده می‌کند.

---

۵-۳. EBD (توزیع الکترونیکی نیروی ترمز)

EBD مخفف Electronic Brakeforce Distribution است. این سیستم نیروی ترمز را به‌طور هوشمندانه بین چرخ‌های جلو و عقب توزیع می‌کند.

نحوه عملکرد:

• در خودروهای قدیمی، این کار با یک شیر مکانیکی ثابت انجام می‌شد.

• EBD با استفاده از ECU و واحد هیدرولیک ABS، فشار ترمز را بسته به شرایط زیر تنظیم می‌کند:

  • وزن بار: افزایش فشار ترمز عقب در صورت بار سنگین.

  • شرایط جاده: کاهش فشار در سطوح لغزنده برای جلوگیری از قفل شدن چرخ.

  • شدت ترمزگیری: استفاده از حداکثر نیروی ترمز بدون ناپایداری.

اهمیت:

• کاهش مسافت توقف.

• افزایش پایداری در ترمزگیری.

• همکاری بهینه با ABS برای بهترین عملکرد.

 

۶. محاسبات مهندسی کاربردی ترمز

محاسبات مرتبط با سیستم ترمز برای درک عملکرد، طراحی و اطمینان از ایمنی خودرو بسیار مهم هستند. دو مورد اصلی شامل محاسبه مسافت توقف و نیروی ترمز است.

---

۶-۱. محاسبه مسافت توقف

مسافت توقف از لحظه فشردن پدال ترمز تا توقف کامل خودرو شامل دو بخش است:

1. مسافت واکنش (Reaction Distance): مسافتی که خودرو طی می‌کند تا راننده واکنش نشان دهد و ترمز بگیرد.

   • فرمول:

     dreaction=v×treactiond_{reaction} = v \times t_{reaction}dreaction​=v×treaction​

     که در آن:

     • $v$: سرعت اولیه (متر بر ثانیه)

     • treactiont_{reaction}treaction​: زمان واکنش راننده (حدود 0.7 تا 1.5 ثانیه)

2. مسافت ترمزگیری (Braking Distance): مسافت طی شده از شروع ترمزگیری تا توقف کامل.

   • با فرض ثابت بودن نیروی ترمز و نادیده گرفتن مقاومت هوا:

     dbraking=v22μgd_{braking} = \frac{v^2}{2 \mu g}dbraking​=2μgv2​

     که در آن:

     • $\mu$: ضریب اصطکاک تایر و جاده

     • $g$: شتاب جاذبه (۹٫۸۱ m/s²)

مثال عددی:
سرعت خودرو 108 کیلومتر بر ساعت (۳۰ m/s)، ضریب اصطکاک 0.7، زمان واکنش ۱ ثانیه:

• dreaction=30×1=30 md_{reaction} = 30 \times 1 = 30 \, mdreaction​=30×1=30m

• dbraking=9002×0.7×9.81≈65.5 md_{braking} = \frac{900}{2 \times 0.7 \times 9.81} \approx 65.5 \, mdbraking​=2×0.7×9.81900​≈65.5m

• مسافت کل: $30+65.5\approx 95.5m$

مقادیر معمول ضریب اصطکاک:

• جاده خشک: 0.7 – 0.9

• جاده خیس: 0.4 – 0.6

• یخ‌زده: 0.1 – 0.2

---

۶-۲. نیروی ترمز

نیروی ترمز از قانون دوم نیوتن:

Fbrake=m×μ×gF_{brake} = m \times \mu \times gFbrake​=m×μ×g

که در آن $m$ جرم خودرو است.

مثال:
برای خودروی 1500 کیلوگرمی با $\mu =0.7$:

Fbrake≈1500×0.7×9.81≈10300 NF_{brake} \approx 1500 \times 0.7 \times 9.81 \approx 10300 \, NFbrake​≈1500×0.7×9.81≈10300N

عوامل مؤثر بر نیروی واقعی ترمز:

• نیروی وارد شده به پدال.

• ضریب تقویت بوستر.

• نسبت سطح سیلندر اصلی به کالیپر یا سیلندر چرخ.

• ضریب اصطکاک لنت‌ها.

• توزیع نیروی ترمز بین چرخ‌های جلو و عقب (EBD).

 

۷. نگهداری، عیب‌یابی و علائم خرابی

نگهداری صحیح و به‌موقع سیستم ترمز، ABS و بوستر برای اطمینان از عملکرد ایمن و قابل اعتماد خودرو ضروری است.

---

۷-۱. علائم خرابی سیستم ترمز

الف) علائم کلی (غیر اختصاصی به ABS یا بوستر):

• پدال نرم یا اسفنجی: معمولاً به دلیل وجود هوا در سیستم یا نشتی روغن ترمز.

• پایین رفتن بیش از حد پدال: ناشی از کمبود روغن یا خرابی سیلندر اصلی.

• کاهش قدرت ترمزگیری: ممکن است به دلیل ساییدگی لنت‌ها، فرسودگی دیسک یا خرابی بوستر باشد.

• لرزش پدال یا فرمان: اغلب ناشی از تاب برداشتن دیسک ترمز به دلیل گرمای زیاد.

• صدای سایش فلز: نشان‌دهنده اتمام لنت‌ها و تماس فلز لنت با دیسک یا کاسه.

• صدای جیغ: گاهی به دلیل گردوغبار یا هشدار فرسودگی لنت.

• کشیدن خودرو به یک سمت: به علت خرابی کالیپر، لنت‌های نامتناسب یا گرفتگی خطوط ترمز.

• بوی سوختگی هنگام ترمزگیری: ناشی از گرمای زیاد و پدیده وارنیش.

---

ب) علائم خرابی بوستر ترمز:

• سفت شدن غیرعادی پدال.

• صدای هیس (نشت هوا) از اطراف بوستر.

• کاهش ناگهانی قدرت ترمز.

• عدم پایین رفتن پدال هنگام روشن شدن موتور (نشانه سالم بودن بوستر).

---

ج) علائم خرابی ABS:

• روشن ماندن چراغ هشدار ABS پس از استارت.

• فعال شدن غیرعادی ABS در شرایط عادی رانندگی.

• عدم لرزش پدال در ترمزگیری شدید (نشانه غیرفعال بودن ABS).

---

۷-۲. روش‌های تشخیص و رفع عیب

1. بررسی سطح و کیفیت روغن ترمز: باید بین Min و Max باشد. روغن کهنه جذب رطوبت کرده و باید طبق دستورالعمل (هر ۲ سال یا ۴۰ هزار کیلومتر) تعویض شود.

2. تست پدال ترمز: با موتور خاموش، پدال را فشار دهید و سپس موتور را روشن کنید؛ اگر پدال کمی پایین رفت، بوستر سالم است.

3. بررسی لنت و دیسک: ضخامت لنت نباید کمتر از ۳ میلی‌متر باشد. دیسک نباید ترک یا تاب داشته باشد.

4. گوش دادن به صدای هیس: ممکن است دیافراگم بوستر سوراخ شده باشد.

5. عیب‌یابی ABS با دستگاه OBD-II: خطاها معمولاً مربوط به سنسور سرعت چرخ، سیم‌کشی یا واحد هیدرولیک است.

---

۷-۳. اقدامات رفع عیب

• تعویض روغن ترمز طبق برنامه.

• تعویض لنت و دیسک در صورت فرسودگی.

• تعویض سیلندر اصلی یا بوستر در صورت خرابی.

• تعویض سنسور ABS یا تعمیر واحد هیدرولیک در صورت نیاز.

• رفع نشتی لوله‌ها و اتصالات.

 

۸. جداول مقایسه‌ای و تبدیل واحدها

این بخش برای درک بهتر تفاوت سیستم‌ها و انجام سریع تبدیل واحدها مفید است.

---

۸-۱. مقایسه ترمز دیسکی و کاسه‌ای

 

۹. روغن ترمز و انواع آن

روغن ترمز یا مایع ترمز (Brake Fluid) یکی از حیاتی‌ترین اجزای سیستم ترمز هیدرولیکی است که وظیفه انتقال نیروی فشاری از پدال به اجزای ترمز در چرخ‌ها را بر عهده دارد.

---

۹-۱. ویژگی‌های ضروری روغن ترمز

• غیرقابل تراکم بودن: برای انتقال مؤثر نیرو.

• نقطه جوش بالا: جلوگیری از بخار شدن در دمای بالا و پدیده وارنیش.

• نقطه انجماد پایین: عملکرد مناسب در دمای بسیار سرد.

• خاصیت روان‌کاری: کاهش سایش قطعات داخلی.

• مقاومت در برابر خوردگی: جلوگیری از زنگ‌زدگی قطعات فلزی.

• سازگاری با قطعات لاستیکی: جلوگیری از تورم یا تخریب واشرها.

• سازگاری با سیستم‌های ABS و ESP: برای انتقال سریع و دقیق فشار.

---

۹-۲. انواع روغن ترمز بر اساس استاندارد DOT

DOT 3

• ترکیب: بر پایه گلیکول اتر.

• نقطه جوش خشک: ≥ 205°C

• نقطه جوش مرطوب: ≥ 140°C

• کاربرد: خودروهای معمولی و قدیمی‌تر.

• نکته: جذب رطوبت نسبتاً بالا، نیاز به تعویض منظم.

DOT 4

• ترکیب: بر پایه گلیکول اتر با افزودنی‌های مقاوم در برابر حرارت.

• نقطه جوش خشک: ≥ 230°C

• نقطه جوش مرطوب: ≥ 155°C

• کاربرد: بیشتر خودروهای مدرن، به‌ویژه مجهز به ABS و ESP.

• نکته: جذب رطوبت مشابه DOT 3 ولی با تحمل حرارت بیشتر.

DOT 5

• ترکیب: بر پایه سیلیکون (Silicone).

• نقطه جوش خشک: ≥ 245°C

• نقطه جوش مرطوب: ≥ 170°C

• ویژگی خاص: جذب رطوبت نمی‌کند، اما با DOT 3 و DOT 4 قابل اختلاط نیست.

• کاربرد: برخی خودروهای خاص، نظامی یا موتورسیکلت‌ها.

• نکته: امکان حبس حباب هوا و دشواری هواگیری.

DOT 5.1

• ترکیب: بر پایه گلیکول اتر با فرمولاسیون پیشرفته.

• نقطه جوش خشک: ≥ 260°C

• نقطه جوش مرطوب: ≥ 175°C

• کاربرد: خودروهای با کارایی بالا و سیستم ترمز پیشرفته.

• نکته: با DOT 3 و DOT 4 قابل اختلاط است.

---

۹-۳. جدول مقایسه انواع روغن ترمز

 

---

۱۰. جمع‌بندی و نکات ایمنی

سیستم ترمز و پایداری خودرو، مجموعه‌ای پیچیده و در عین حال حیاتی برای ایمنی رانندگی است. از ترمزهای کاسه‌ای و دیسکی ساده گرفته تا فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند ABS، ESP، TCS و EBD، همه با هدف افزایش کنترل خودرو و کاهش خطرات طراحی شده‌اند.

---

نکات کلیدی مرور شده

• اهمیت ترمز: اولین خط دفاعی ایمنی خودرو.

• انواع ترمز: ترمز دیسکی کارایی بالاتری نسبت به ترمز کاسه‌ای دارد.

• نقش بوستر: تقویت نیروی ترمز و کاهش خستگی راننده.

• ABS: جلوگیری از قفل شدن چرخ‌ها و حفظ فرمان‌پذیری.

• ESP: حفظ پایداری خودرو در شرایط بحرانی.

• TCS و EBD: تکمیل‌کننده سیستم‌های ایمنی با بهبود کشش و توزیع نیروی ترمز.

• روغن ترمز: قلب سیستم هیدرولیکی که کیفیت و تعویض منظم آن حیاتی است.

• نگهداری منظم: بازرسی دوره‌ای لنت‌ها، دیسک‌ها، روغن و عملکرد کلی سیستم، عمر مفید و ایمنی را تضمین می‌کند.

---

نکات ایمنی پایانی

• هرگونه تغییر در عملکرد ترمز (صدای غیرعادی، سفت شدن پدال، روشن شدن چراغ هشدار) را جدی بگیرید.

• همیشه از قطعات استاندارد و باکیفیت استفاده کنید.

• در صورت نداشتن مهارت کافی، تعمیر و سرویس ترمز را به مراکز تخصصی بسپارید.

• رعایت فاصله ایمن با خودروی جلویی و سرعت مطمئنه، مکمل کارایی سیستم ترمز است.

• آگاهی از عملکرد سیستم‌های ایمنی و استفاده درست از آن‌ها، کلید رانندگی امن‌تر است.